Gravite petrol nedir? API gravitesiyle ham petrolün “hafiflik–ağırlık” hikâyesi
Gravite petrol ifadesi günlük dilde çoğu zaman petrolün “yoğunluğu”nu anlatmak için kullanılır; teknik olarak kast edilen şey API gravitesidir. API gravitesi, bir petrol sıvısının suya göre ne kadar hafif ya da ağır olduğunu gösteren boyutsuz bir ölçektir. 10° API’nin üzerindeki sıvılar sudan hafiftir ve yüzer; 10° API’nin altındakiler sudan ağırdır ve batar. Formül basitçe özgül ağırlıktan (specific gravity) türetilir: °API = (141.5/SG) − 131.5. Bu yüzden °API büyüdükçe sıvı “hafifler”. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Tarihsel arka plan: Baumé’den API ölçeğine
Petrol endüstrisinin ortak dili hâline gelen bu ölçek, kökenini 18. yüzyılda sıvıların özgül ağırlığını hassas ölçmek için geliştirilen Baumé ölçeğinden alır. 20. yüzyıl başında Amerikan Petrol Enstitüsü (API), sahada kolay okunabilen hidrometrelerle uyumlu olacak şekilde ölçeği uyarladı ve 60°F (15.56°C) referans şartlarında standardize etti. Böylece suyun SG=1 olduğu durumda 10° API referans noktası kabul edildi. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Nasıl ölçülür? Formül, standart ve pratik
API gravitesi, önce özgül ağırlığın belirlenmesiyle hesaplanır. Bunun için iki yaygın yöntem vardır: ASTM D1298 (hidrometre) ve ASTM D4052 (osilasyonlu U-tüp yoğunluk ölçer). Ölçümler sıcaklık düzeltmeleri ve petrol ölçüm tablolarıyla (ASTM D1250) standarda bağlanır; formül daha sonra °API değerini verir. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Sınıflandırma: hafif, orta, ağır ve ekstra ağır
API gravitesi, ham petrol sınıflandırmasının omurgasıdır. Yaygın kabule göre hafif petrol >31.1° API, orta 22.3–31.1°, ağır <22.3° ve ekstra ağır <10° API olarak tanımlanır. 40–45° bandı genellikle en değerli aralığı ifade eder; 45°’in üzerinde zincirler kısaldığı için rafineri verimi her zaman artmayabilir. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Karşılaştırmalı örnekler
Piyasanın iki referans hamı olan WTI yaklaşık 39.6° API, Brent ise 38.3° API’dır; ikisi de “hafif” kategorisindedir. Bu fark, bazı işleme adımlarında ürün dağılımı ve fiyatlamaya küçük nüanslar olarak yansır. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Ekonomi ve piyasa etkisi
API gravitesi, varilden çıkacak ürün verimini (benzin/nafta/dizel payları) etkilediğinden fiyat keşfinde kilit sinyaldir. Nitekim ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA), üretimi API aralıklarına göre raporlar; resmi tanım ve formül °API = (141.5/SG60°F) − 131.5 şeklindedir. Bu ayrım, sahadaki “hafifleşme” trendlerini ve yoğuşuk (condensate) artışını izlemek için kullanılır. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
“Gravite petrol nedir?” sorusunun bilimsel yüzü: yoğunluk–viskozite–bileşim ilişkisi
API gravitesi her ne kadar tek başına yoğunluk bilgisi veriyor gibi görünse de, akışkanlık (viskozite) ve rafineri davranışı üzerinde belirleyici olan başka bileşenler de vardır. Asfalten ve reçineler (resins) arttıkça, özellikle ağır petrollerde viskozite yükselir; bu da üretim ve taşıma maliyetlerini büyütür. Güncel çalışmalar, API ile birlikte SARA (saturates–aromatics–resins–asphaltenes) bileşimini birlikte modelleyerek viskozite tahmininin hatasını düşürmeye odaklanıyor. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
Akademik tartışmalar: API tek başına yeterli mi?
Güncel literatür, “API = kalite” yaklaşımının sınırlı olduğunu vurguluyor. Ağır hamlarda API–viskozite arasında basit kuvvet yasası korelasyonlarının zayıf kaldığı; asfalten–reçine içeriği, kolloid stabilitesi ve kükürt gibi safsızlıkların rafineri davranışını daha iyi açıkladığı gösteriliyor. Bu yüzden saha ve rafineri planlamasında API + bileşim ve hatta çevrim içi API ölçümlerini PLS (Partial Least Squares) gibi istatistiksel modellerle birleştirme eğilimi güçleniyor. :contentReference[oaicite:7]{index=7}
Uygulamada ne anlama gelir?
Keşif–üretim tarafında daha yüksek °API genelde daha akışkan, daha kolay üretilir ham demektir; rafineri tarafında ise hafif hamlar daha çok hafif kesit (nafta/benzin) verirken, ağır hamlar daha fazla vakum artık ve koklayıcı besleme üretir. Bu nedenle saha–rafineri zincirinde API gravitesi, geri dönüş, lojistik ve yatırım kararlarında bir “ilk bakış” metriği olarak kullanılır; ama tek başına yeterli değildir. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
Özet tanım
Gravite petrol nedir? En yalın haliyle, ham petrolün suya göre ne kadar hafif ya da ağır olduğunu gösteren, hidrometre üzerinde “derece” cinsinden okunan bir ölçektir; sınıflandırma, fiyatlama ve proses tasarımı için başlangıç noktasıdır. Ancak günümüzde bilimsel ve endüstriyel eğilim, API gravitesini bileşim ve viskozite verileriyle birlikte yorumlamaya doğru evrilmiştir. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Kaynaklar
- API gravity – tanım, sınıflandırma, ölçüm standartları. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
- Penn State FSC 432, API ölçeğinin Baumé’den uyarlanması ve formül. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
- EIA, API aralıklarına göre üretim ve resmi formül notu. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
- LDI Training, WTI–Brent örnekleri ve pratik sınıflandırma. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
- Processes (MDPI), API + SARA bileşimiyle viskozite korelasyonları. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
- Fuel (Elsevier/ScienceDirect özet), ağır yağ viskozitesi ve API–asfalten–reçine etkisi tartışması. :contentReference[oaicite:15]{index=15}
- Heavy crude oil – ağır/ekstra ağır sınırları ve tanımlar. :contentReference[oaicite:16]{index=16}
::contentReference[oaicite:17]{index=17}